Sosna to piękne i majestatyczne drzewo, szczególnie ta białowieska. Śmiało można powiedzieć, że najwyższe sosny w Polsce rosną w Puszczy Białowieskiej. Już przed wiekami sosny białowieskie były pozyskiwane na maszty statków pływający po wielu akwenach ówczesnego świata. Mieszkańcy puszczy właśnie w sosnach najczęściej zakładali barcie, by pozyskiwać tak cennych w tamtych czasach miód. Nawet obecnie w puszczy jest jeszcze kilkanaście - w większości, co prawda martwych - sosen bartnych, choć liczba ich z rok na rok maleje.

Niegdyś najgrubsza sosna z oddz.318

W 2004 roku najsłynniejsza z sosen bartnych rosnącą na terenie Białowieskiego Parku Narodowego zwaliła się. Jej próchniejący pień nie był już w stanie utrzymać potężnego drzewa. Inna słynna bartna sosna z dobrze z zachowaną barcią także uschła przed kilku laty. U jej podstawy można podziwiać wykonane z dębu zasklepienie barci (tzw. śniot), które niegdyś zasłaniało barć na tej sośnie ulokowaną na wysokości ok. 8m metrów.

Na innych sosnach do dziś widnieją tzw. cechówki carskie - nie jest do końca jasne w jakim celu znakowano nimi drzewa.
Są także sosny z tzw. ciosnem, którym, jak się domyślamy, bartnik znaczył konkretne drzewo bartne czy też tzw. "borek" (grupę sosen), z którego miał prawo pozyskiwać miód i inne pszczele produkty.

Można też spotkać na terenie Puszczy Białowieskiej sosny z tzw. wyżarem, czyli miejsce w pniu sosny, z którego bartnik pobierał łuczywo, które zapalone wykorzystywał do oszołomienia pszczół podczas pobierania miodu z barci. Duża sosna z potężnym wyżarem rośnie niedaleko Leśniczówki "Dziedzinka". Choć najładniejszy wyżar jak udało mi się znaleźć na terenie rezerwatu ścisłego powstał na sośnie rosnące w zupełnie innej części rezerwatu. W jego wykonaniu uderza zwłaszcza precyzja wykonania jego dolnej partii - jest on idealnie gładka i ma kształt półkuli - wewnątrz tego wyżaru całkiem wygodnie może usiąść dorosły człowiek.
Białowieski Parku Narodowy słynie także z rosnących na jego obszarze tzw. sosen kołnierzykowatych. Pochodzenie charakterystycznego kołnierza korowego, który pojawia się na korze sosny nie jest jasne. Niektórzy wiążą go różnym nasłoneczniem, a przez to nagrzaniem, kory takiego drzewa przez Słońce, ale jest to jedna z wielu teorii.

Sosna "Baśka" szacunkowy obw. ok.395cm, wys. ok.32m

Według literatury najwyższe białowieskie sosny dorastają do 42-45 metrów wysokości, a obwód ich pnia na wysokości piersi dochodzi do 400cm, przy wieku maksymalnym ok.400 lat.

Obecnie zmniejsza się zasięg występowania sosny w rezerwacie ścisłym - właściwie tylko, obok wiązu górskiego, sosna jest jedynym drzewem, które osiąga obecnie mniejsze rozmiary niż to miało miejsce w przeszłości.
W chwili utworzenia Białowieskiego Parku Narodowego (1921r.) najgrubsza sosna na jego terenie rosła w oddz. 402, ale została powalona przez wichurę ok. 1925 r. Było to potężne drzewo - o pochylonym pniu. Niestety najprawdopodobniej nie zrobiono nigdy żadnego zdjęcia temu drzewu - wiemy tylko, że jego obwód wynosił 410 cm. Po jej upadku palmę pierwszeństwa pod względem obwodu pnia dzierżyła przez kilka dziesięcioleci sosna z oddz. 318. Było to równie potężne drzewo, bartne - o obwodzie ok. 400 cm i wys.33m., wspominane w pracach prof. Karpińskiego i prof. Falińskiego. Drzewo

Obecnie najpotężniejsza sosna (obw. .360cm, wys.40.4m)

zamarło gdzieś w latach 70-tych XX wieku - do dziś można podziwiać jeszcze sterczący z ziemi kilkunastometrowy fragment jej pnia z zachowaną barcią i leżącą u jego podstawy koronę drzewa. Obecnie obwód pnia drzewa całkowicie pozbawionego kory wynosi 356 cm. Po zamarciu tego drzewa najgrubszą sosna w BPN była sosna z oddz. 284 - zwana pieszczotliwie przez pracowników parku "Baśką". Było to potężne drzewo ponad 30 metrowej wysokości, bartne. Obwód pnia tego sosnowego kolosa wynosił ok.395 cm. Jednak dominacja tego drzewa nie trwała zbyt długo - zostało ono powalone przez wichurę pod koniec lat 80-tych XX w. Po powaleniu przez wichurę "Baśki" , przez ostatnie 20 lat najpotężniejszą sosna BPN jest sosną, którą na własny użytek nazwałem "Dominatem". Jest to piękne kolumnowe drzewo, o dużym obwodzie pnia (360 cm - 2010r. ) i budzącej szacunek wysokości - 40.4 m . Można ją śmiało zaliczyć do najpotężniejszych sosen w Polsce.

Z sosną związane jest największe nieporozumienie dotyczące rozmiarów drzew BPN. Prawdopodobnie autorem nieporozumienia był prof. Karpiński, który w jednej ze swoich prac podał, że najgrubszą sosną w Parku jest tzw. sosna dwubarwna rosnąca przy trasie turystycznej w oddz. 369. Profesor pisał tam, że średnica pnia tej sosny wynosi aż 160 cm - ta informacja była potem powielana

Obecnie najwyższa sosna o wysokości 43.2 m

w wielu praca przez blisko 50 lat. Sosna ta faktycznie była jedną z najgrubszych ale jej średnica była znacznie mniejsza: ok.122 cm.

Kolejną ważną kwestią jest wysokości osiągana przez białowieskie sosny. Wszystko dostępne źródła są w tej kwestii zgodne - sosny białowieskie przekraczają 40 metrów wysokości.

Najwyższa sosna rosnąca na terenie BPN, a i także całej Puszczy Białowieskiej, wymiana jest przez prof. Falińskiego w książce "Pak Narodowym w Puszczy Białowieskiej". Drzewo miało rosnące w borze mieszanym a wysokość jaką osiągnęło to 45 metrów (przy obwodzie pnia - 235 cm). Niestety nie udało mi się odnaleźć tego drzewa. Wymagałoby też wyjaśnienia to - na ile pomiar jej wysokości był precyzyjny, ściślej: w jaki sposób był przeprowadzony! Ale prawdopodobnie już nigdy tego się nie dowiemy. Obecnie co najmniej kilkadziesiąt sosen parkowych przekracza wysokość 40 metrów. Najwyższa znana z nich rośnie w borze sosnowym i ma wysokość 43,2 m (pomiar dalmierzem laserowym) (przy obwodzie pnia - 217cm). Jest to piękne drzewo, o niezwykle prostej kolumnie pnia i ładnej symetrycznej koronie. Jest nadal bardzo prawdopodobne, że gdzieś w BPN rośnie jeszcze wyższa sosna.

Najbradziej dyskusyjna kwestia jest wiek białowieskich sosen, ale na pewno najstarsze z nich mają wiecej niż 400 lat - i wcale niekoniecznie muszą to być te najgrubsze!